Transkripsiyonu:

Vak’a-i Tedmir-i Eşkıya-yı Şeyh Hasanlu der Liva-yı Çemişgezek

Maden-i Hümayun civarında vaki’ Desimlu ve Şeyh Hasanlu Ekradının sakin ve mutavattın oldukları

Ducik Dağı demekle ma’ruf, etrafı yirmi günde ancak tayy u kat’ olunur bir kuh-ı server-i felekin,

sengistan-ı sa’bül-mesalik ve çengelistan-ı serî’ül-muhalik, muhayyir-i ‘ukûl-ı ifham, hadşede hatır-ı

havass ve avam olduğundan, eva’il-i ahvali malûm değilse de ancak yüz seneden beri etrafında bulunan

vülat-ı izâmın dest-i liyakat ve kudretleri ol taraftan kûtah ve tedabir ve rü’yetleri ol vadide kem-gerde-

rah olduğundan, defa’atle nizamatları babında evamir-i ekîde şeref-suduruyla üzerlerine niçe vüzera-yı

kavviyü’l-iktidar sevk olunmuş ise de şahid-i maksud hiç birinde burka’ endaz-ı meram olmayup

cümlesi hezimetle rüsva-yı bednam olmuşlardı. Müşarünileyh hazretleri Keban Madenini teşriflerinden

sonra Ekrad-ı merkûmenin keyfiyyet-i şekavetlerin mütefekkir ve cabeca tayin olunan vüzeranın

hezimetle avd u azimetlerin mütezekkir olarak,men accele şey’en kable evanihi ûkıbet bihirmanihi(4) 

müfadınca kahr u istisallerin vakt-ı merhununa tevkif eyleyip heman,El-harbu hud’atün(5)hadis-i şerifine

teşebbüs ile oldukça bir te’dibleri kasdıyla sekene-i memlekete eşşed-i mazarratları derkar olan Şeyh

Hasanlu cema’atleri istisali için, Uzun İsmail namında kargüzar ve ciğerdar bir ademisini yüz kadar

güzide etba’ ile Çemişgezek kazasına voyvoda nasb ve tayin ve kariben zikr olunacak tedabir-i sa’ibeyi

guş-i huşuna ilka ve telkin buyurmalarıyla ve voyvoda-yı mumaileyh dahi kaza-yı mezkure lede’l-vusul

kendine ta’lim olunduğu veçhile ecille-i memleket miyanında, ‘bu Şeyh Hasanlu Ekradı, eslafımız olan

voyvodalar zamanında sekene-i memlekete itale-i dest-i ta’addi ederler imiş. Ancak benim meramım

cümle Ekrad-ı merkûme rüesa ve kethüdalarıyla akd-ı uhuvvet ve ittihad eyleyüp her birine âla hılatlar

iksa ve esb-i güzideler ihda’ ve her kesin şanına layık harçlıklar itasıyla zaman-ı hükumetimde

kimesneye ser ü mû bir zarar ve taaddi etmemeleri babında rabt-ı misak eyleyeceğim’ havadislerini neşr

u işhardan çend ruz sonra aşiret-i merkume tarafına davetçiler irsal ve kaffe-i rüesa ve kethüdalarının

 bir gün akdem teşriflerini istical eylediğine mebni Ekrad-ı şekavet-mutadın derya-yı hırs ve tama’ları

cûşa ve rîk-i iştiha ve arzuları huruşa gelip hemen zevkyab-ı ümid oldukları çaşni-yi aselü’l-hitanla

davet-i mumaileyhe süret-i icabet ve emr-i mülakatda birbirini sebkat eyleyerek otuz kadar kabile

rüesaları ve oymak kethüdaları ve yetmiş seksen mikdarı dahi tevabi ve mülhakatları Çemişgezek

kasabasına vusûl ve voyvoda konağına nüzul eyledikte mumaileyh rüesa-yı merkûmenin kudûmleriyle

memnun olarak her bir matlubların telakkin bil-kabul ile iltifat-ı azimeden sonra her birlerini kendi

tevabi’ ile Çemişgezek’in ağavatından münasib olana olanlarına irsal ve inzal ve me’muldan ziyade

ikram ve ibcal eyleyerek yine hezar firible cemiyetlerin perişan ve ahşamdan sonra ilbas olunacak

hılatler müşaveresi bahanesiyle, ihzar-ı vücuh u ayan kılınub, ber-vech-i hafi her birinden kendi

misafirinin ser-i maktû’unu mutalebe babında mukaddema müşarünileyh hazretleri tarafından yedine

verilen bir kıt’a buyruldu-yı sâmilerin ibraz ve Maden Emini efendimizin emr-i fermudeleri bu vechle

cari oldu deyu keşf-i raz eyledikte, hoş ahalinin bu keyfiyet can u dilden marzi ve muhtarları

olduğundan, sem’an ve ta’aten merasimini edadan sonra herkes konağına gidüp kendi semt ve tevabi’yle

temşiyet-kâre karar ve tamam-ı nısfül-leyl oldukta itmam-ı memuriyete ibtidar ve her kes mihman-ı

azizini bidar etmeyerek, heman hâb-ı gaflet içinde mazhar-ı tig-i abdar ve bilahire vech-i suhulet ile iki

üç saat zarfında yüzden mütecaviz kelle-yi bürıdeyi voyvoda konağına izhar etmeleriyle, derakap

maruzat-ı tebşirle Keban Madeni’ne irsal ve tesyir olunmağın müşarünileyh hazretleri dahi rüus-ı

maktu’ayı der-i ma’delet karara irsal ve isra…

Zamanı gelmemiş bir işte acele eden, ceza olarak o işten mahrum olur.(4)

Harp hiledir.(5)

Belge 2. Başları Kesilip İstanbul’a gönderilen altmış kişiye dair belge.

Transkripsiyonu:

Şah Hasanlu ve Dücik Ekrad-ı eşkıyaları demekle ma’ruf şekavet-pişelerin sergerde-i gürûh-bed ve

mekruhlarının ser-maktû’a-yı menhuseleri defteridir

Topuzlu oğlu Alişer

Şat oğlu Ali

Laçin oğlu Suhco?

Karganlu (Kırganlı) Mehmed oğlu Sado

Topuzlu oğlu Mehmed

Laçin oğlu İbrahim

Hınconun/Hanconun oğlu Ahmed

Horşunun oğlu Gülabi

İbrahim

Maksonun oğlu Ali

Aziz oğlu Bali

Zekonun oğlu Veli

Mahmud oğlu Mustafa

Oksüz oğlu Ali

Zivanlı/Zeyvanlı Süleyman

Arillu Hara(?)nın oğlu Bertal

Genconun oğlu İsmail

Kara Memonun oğlu İbrahim

Arillu Mustafa

Leçan (Laçin) Uşağı, Bozo

Leçan oğlu Birık

Kalanlı Çik/Çak oğlu

Müşkirekli Velinin karındaşı oğlu Salih

Küpüklü/Köpüklü Ali oğlu İbrahim

Şeyh Ömerli Ali

Maksunun emmisi Mahmud

Arilli Yusuf

Mirzonun oğlu Bertal

Ceman Yekün

-------------------

28

+34 Şekavet-pişe-i saireleri. Bunlar dahi rüesa-yı mezburundan (dunergör?)

60

Yalnız altmış nefer rüus-ı maktu’adır.

Yukarıda bahsi geçen olaydan başka da Yusuf Ziya Paşa’nın Desim ve Şıh Hasanlı aşiretleri

üzerine sefer düzenlediği ve gene on sekiz kişinin başını kesip İstanbul’a yolladığı

görülmektedir. Aşağıdaki 1798 tarihli belgeden bunu görebiliyoruz.

Belge 3: Yusuf Ziya Paşa tarafından 1798 yılında başları kesilip İstanbul’a gönderilen

on sekiz Désim ve Şıh Hasanlıya dair belge.

Transkripsiyonu:

Hala Erzurum Valisi ve Maden-i Hümayun Emini ve Maden-i Hümayun Emini vezir-i

Mükerrem izzetlu atufetlu Yusuf Ziya Paşa Hazretleri tarafından varid olan tahrirattan bir

maddenin hulasasıdır. 3 M(uharrem) 213

Müddet-i vafireden beru daire-i itaatten huruç ve zirve-yi şekavete uruc ile çar etrafında olan

kazaların ekserini zabta cesaret eden Desimlu ve Şeyh Hasanlu Ekrad-ı dalalet-mu’tadın iktiza

eden tedib ü gûşmalleri icra olunarak taht-ı nizama idhalleri babında müşarünileyha hıtaben

sadır olan amr-i âli mucibince müşarünileyhanın eşkıya-yı merkuma üzerine irsal eylediği

asaker-i ledelmuharebe avn u inayet-bari ile nesim-i fevz ve nusret-i asaker-i merkuma tarafına

vezan eylediğinden gayri, hin-i muharebede ahz olunub cezaları tertib olunan eşkıyadan bu defa

dahi on sekiz nefer eşkıyanın rüus-ı maktu’aları Dersadet’e irsal olunduğu müşarünileyha tahrir eder.  

Dr.Mehmet Yıldırım